Οι δύο επικρατέστεροι όροι για τη μετάφραση είναι οι «κίνδυνος» και «διακινδύνευση». Ποιος είναι σωστός άραγε και ποιος λάθος; Θα επιχειρήσω στις επόμενες λίγες γραμμές να καταδείξω ότι είναι και οι δύο σωστοί, όταν χρησιμοποιούνται όμως στην κατάλληλη περίσταση.
Ακροβατώντας μεταξύ κινδύνου και διακινδύνευσης
Αν και η διάδοση της διαχείρισης κινδύνων έργων είναι ακόμα περιορισμένη στην Ελλάδα, όλο και περισσότεροι συνάδελφοι στο χώρο αναφέρονται στη διαχείριση των κινδύνων και της διακινδύνευσης. Καταλυτικό ρόλο σε αυτό διαδραμάτισε η ωρίμανση των ελληνικών παραρτημάτων – συνεργαζόμενων φορέων – με τους σημαντικούς διεθνής οργανισμούς στο χώρο όπως το ProjectManagementInstitute (PMI) και το InternationalProjectManagementAssociation (IPMA) αλλά και το αυξημένο ενδιαφέρον του κόσμου της τυποποίησης (ΕΛΟΤ) για το χώρο. Μέσα από το ενδιαφέρον αυτό, ιδιαίτερα επίκαιρη είναι η αξιέπαινη προσπάθεια μετάφρασης των όρων από όλους τους προαναφερθέντες φορείς. Ωστόσο, ο πρώτος και σημαντικότερος όρος το “risk” έχει αποτελέσει τα τελευταία χρόνια μήλον της Έριδος!
Οι δύο επικρατέστεροι όροι για τη μετάφραση είναι οι «κίνδυνος» και «διακινδύνευση». Ποιος είναι σωστός άραγε και ποιος λάθος; Θα επιχειρήσω στις επόμενες λίγες γραμμές να καταδείξω ότι είναι και οι δύο σωστοί, όταν χρησιμοποιούνται όμως στην κατάλληλη περίσταση. Η αγγλική γλώσσα μπορεί να μας παραπλανεί κάποιες φορές καθώς δεν ξεχωρίζει κανείς το ουσιαστικό από το ρήμα, παρά μόνο στο πλαίσιο (context) μιας πρότασης. Έτσι λοιπόν ο όρος risk θα μπορούσε αλλού να σημαίνει «κίνδυνος» (John will be responsible for the risk of raw materials delay) και αλλού «διακινδυνεύω» ή κινδυνεύω (We risk been late by accepting this change request).
Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να γίνει μνεία στις προσπάθειες μετάφρασης του όρου “risk” από συγγραφείς σχετικών βιβλίων, αλλά και από οργανισμούς όπως ο ΕΛΟΤ και η ΕΛΕΤΟ σε άλλα επιστημονικά πεδία, πέραν της διαχείρισης κινδύνων έργων. Στα περισσότερα αν όχι όλα τα γραμμένα ή μεταφρασμένα στα ελληνικά επιστημονικά συγγράμματα (Εμίρης 2006, Κηρυττόπουλος 2006, Κηρυττόπουλος 2007, Burke 2002, Maylor 2005) που αναφέρονται στη διαχείριση κινδύνων έργων ο όρος risk αποδίδεται ως «κίνδυνος». Στα πρότυπα όμως του ΕΛΟΤ (Συμβουλευτική Ομάδα επί των Τεχνικών Ασφάλειας 2004) ο όρος “risk” μεταφράζεται ως διακινδύνευση, κάτι το οποίο είχε ήδη αποδεχθεί και η ΕΛΕΤΟ (ΓΕΣΥ 2000). Πρέπει όμως να τονιστεί ότι η μετάφραση και στις δύο τελευταίες περιπτώσεις έρχεται από το χώρο της ασφάλειας εργασίας ή των επιστημών μηχανικής. Εκεί υπάρχουν οι όροι hazard και risk όπου hazard=κίνδυνος και risk=διακινδύνευση. Έτσι, σε αυτές τις περιπτώσεις, ο όρος διακινδύνευση αποδίδει το «συνδυασμό της πιθανότητας εμφάνισης κινδύνου και της σοβαρότητας των συνεπειών του» (ειδικά στην ασφάλεια εργασίας οι ειδικοί ξέρουν ότι συμπεριλαμβάνεται και άλλος ένας παράγοντας, αυτός της συχνότητας της έκθεσης στον κίνδυνο). Ο όρος hazardόμως δεν υπάρχει στη διεθνή βιβλιογραφία για τη διαχείριση κινδύνων έργου (PMI 2013) και έτσι αν αναθέσουμε τον όρο «διακινδύνευση» στο risk δε θα έχουμε ορθό όρο για τη μετρική του κινδύνου που στην αγγλική (κυρίως μεταξύ των επαγγελματικών του χώρου – practitioners) εμφανίζεται είτε πάλι με τον ίδιο όρο riskή τον όρο risk score ή exposure.
Συμπερασματικά, το βέλτιστο θα ήταν να διακρίνουμε σε ποιες περιπτώσεις ο όρος risk αναφέρεται στον κίνδυνο ή στη διακινδύνευση και να μεταφράσουμε ανάλογα. Για παράδειγμα οι τέσσερις βασικές διεργασίες διαχείρισης κινδύνου θα μπορούσαν να μεταφραστούν ως εξής:
Risk identification - Εντοπισμός κινδύνων (αναζητούμε τους κινδύνους όχι το πόσο σημαντικοί είναι)
Risk analysis– Ανάλυση διακινδύνευσης (αναζητούμε το πόσο σημαντικός είναι κάθε κίνδυνος)
Risk response– Αντίδραση στους κινδύνους (η αντίδρασή μας δεν έχει ως στόχο τη μετρική αλλά τον ίδιο τον κίνδυνο – φυσικά στο τέλος διαφοροποιείται και η διακινδύνευση ως συνέπεια των μέτρων που πήραμε επί του κινδύνου)
Risk control– Έλεγχος κινδύνου (ομοίως, αυτό που παρακολουθούμε είναι συνολικά ο κίνδυνος και όχι αποκλειστικά και μόνο η μετρική του).
Κοντολογίς, όταν αναφερόμαστε στο risk ως το αβέβαιο γεγονός που σε περίπτωση που προκύψει θα επηρεάσει τους στόχους του έργου μας αυτό είναι «κίνδυνος». Όταν όμως αναφερόμαστε στη μετρική του κινδύνου δηλαδή στο γινόμενο συνέπειας επί πιθανότητας τότε μπορούμε να μιλάμε για «διακινδύνευση».
Είναι βέβαιο ότι κατά τη διαδικασία της μετάφρασης, το να μεταφέρεις τον όρο σε δύο διαφορετικές του εκδοχές αποτελεί πρόβλημα, κάποιοι ίσως θα υποστήριζαν και μεθοδικό λάθος. Αν έπρεπε λοιπόν να επιλέξουμε έναν εκ των δύο, πιθανά ο όρος «κίνδυνος» θα οδηγήσει σε λιγότερα προβλήματα κατανόησης από τον όρο «διακινδύνευση». Αν ωστόσο τα καταφέρουμε, η κατά περίπτωση χρήση και των δύο όρων είναι η πλέον κατάλληλη λύση.
Κατάλογος αναφορών:
Εμίρης, Δ., Οδηγός βασικών γνώσεων στη διοίκηση έργων, Παπασωτηρίου, 2006.
ΓΕΣΥ, Επιστημονική στήλη «Στη ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΓΕΣΥ έλα κι εσύ». Ορόγραμμα, 2000, τ.45, σελ. 4.
Κηρυττόπουλος, Κ., Εγχειρίδιο Διαχείρισης Κινδύνων Έργων, Κλειδάριθμος, 2006.
Κηρυττόπουλος, Κ. 2007, ‘Ορολογία διαχείρισης κινδύνων έργων’, Πρακτικά 6ου συνεδρίου Ελληνικής Γλώσσας και Ορολογίας, Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ), Αθήνα 1-3 Νοεμβρίου, 301-309.
Συμβουλευτική Ομάδα επί των Τεχνικών Ασφάλειας (STAG), Γλωσσάριο ορολογίας ασφάλειας - ΕΛΟΤ ETR 232, Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης, 2004.
Burke, R., Διαχείριση έργου Τεχνικές σχεδιασμού και ελέγχου, Κριτική, 2002.
Maylor, H., Διαχείριση έργων (3η έκδοση), Κλειδάριθμος, 2005.
PMI 2013, A guide to the project management body of knowledge (PMBOK guide), 5th edn, Project Management Institute, Newtown Square, Pa.